زخم فشاری یا زخم بستر چیست؟ مفاهیم زیادی در طول سال ها برای توصیف بدتر شدن یکپارچگی بافت ناشی از فشار استفاده شده است. زخم بستر، دکوبیتوس و زخم فشاری برخی از مفاهیم مورد استفاده هستند.
زخم فشاری: آسیب بافت موضعی در پوست و بافت‌های زیر جلدی تحت تأثیر فشار، اصطکاک، پارگی و سایر عوامل است. (آسیبی است که در اثر اعمال فشار مداوم بر روی پوست و ماهیچه ایجاد می شود.
زخم های فشاری زخم هایی هستند که در اثر ایسکمی و نکروز در هر قسمت از بدن به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در معرض فشار ایجاد می شود.
چرا زخم فشاری مهم است؟
زخم فشاری به عنوان یک مشکل مهم در موسسات بهداشتی در سراسر جهان بیان شده است. زیرا زخم فشاری بر کیفیت زندگی بیمار تأثیر می گذارد و هزینه های مراقبت های بهداشتی را افزایش می دهد.
زخم فشاری بر سلامت جسمی بیمار تأثیر می گذارد، زندگی او را تهدید می کند، استقلال خود را از دست می دهد و مشکلات روانی مانند انزوای اجتماعی را تجربه می کند.
علاوه بر این، بیمار از درد رنج می برد، به دلیل اقداماتی مانند مراقبت از زخم، دبریدمان، پیوند، مدت زیادی در بیمارستان می ماند و در این صورت هزینه های اضافی برای بیمار و بیمارستان ایجاد می کند.
زخم فشاری در کشور ما:
اگرچه نتیجه تحقیقات جامعی که منعکس کننده وضعیت کشورمان باشد به دست نیامده است، اما با توجه به تعداد افراد در کشورهای پیشرفته و تعداد افرادی که هر ساله در اثر سوانح رانندگی از کار افتاده اند، می توان گفت که برای ما مشکل مهمی است.
عوامل خطر: فشار مهم ترین عاملی است که در ایجاد زخم فشاری نقش دارد. شدت فشار، مدت زمان و تحمل بافت در ایجاد زخم فشاری مهم است.
دلیل عدم ایجاد زخم فشاری در افراد سالم به مدت زمان فشار مربوط می شود. زیرا افراد سالمی که مشکل حرکتی و ادراک حسی ندارند، در اثر فشار، ناراحتی ناشی از هیپوکسی بافتی را احساس می کنند و با تغییر وضعیت، فشار را به نقاط دیگر منتقل می کنند.
عوامل خطر: اصطکاک و پارگی (اصطکاک و برش):
اصطکاک که در نتیجه حرکت بافت روی یک سطح (تخت یا ویلچر) ایجاد می شود فقط به اپیدرم و لایه بالایی درم آسیب می رساند.
با این حال، هنگامی که اصطکاک با اثر گرانش ترکیب می شود، یک اثر برشی ایجاد می کند و باعث پارگی در بافت های عمیق می شود، پرفیوژن بافتی مختل می شود و آسیب بافت ایجاد می شود. از آنجایی که پوست آزادانه حرکت نمی کند، اثر اصلی پارگی در بافت های عمیق بالای برجستگی های استخوانی دیده می شود.
نقاط فشار:
- 15 نقطه فشار (در وضعیت خوابیده به پشت)
- 16 نقطه فشار (در حالت خوابیده به پهلو)
- 17 نقطه فشار (در موقعیت خوابیده به صورت)
- 18 نقطه فشار (در حالت نشسته)
عوامل خطر : سن
با افزایش سن، بدتر شدن پرفیوژن پوست، بازسازی کلاژن، کاهش سطح آلبومین سرم و پاسخ ایمنی، ضعف ناشی از کاهش بافت چربی، از دست دادن قابلیت ارتجاعی بافت، ضعیف شدن ارتباط بین اپیدرم و درم، بدتر شدن وضعیت روانی در ایجاد زخم فشاری در سالمندان عواملی هستند که نقش دارند.
عوامل خطر: رطوبت
رطوبت بر مقاومت اپیدرم در برابر نیروهای خارجی تأثیر می گذارد. لایه اپیدرم که برای مدت طولانی در معرض رطوبت قرار می گیرد، ابتدا نرم شده و سپس یکپارچگی بافت بدتر می شود. افرادی که بی اختیاری دارند یا بیش از حد عرق می کنند در معرض خطر ابتلا به زخم های فشاری هستند.
عوامل خطر: تغذیه
کمبود مواد مغذی باعث ایجاد زخم های فشاری و تاخیر در بهبود بافت می شود. ارتباط قوی بین سوء تغذیه پروتئین- کالری و ایجاد زخم فشاری وجود دارد.
عوامل خطر: بیماری ها
بیماری هایی که باعث محدودیت حرکتی می شوند و انتقال خون و اکسیژن به بافت ها را تحت تاثیر قرار می دهند در ایجاد زخم های فشاری نقش دارند. به عنوان مثال، بیماران فلج که وابسته به بستر یا ویلچر هستند و بیمارانی که دچار شکستگی لگن می شوند در معرض خطر بیشتری برای ایجاد زخم فشاری هستند.
عوامل خطر: عوامل روانی
در صورت استرس، ترشح کورتیزون افزایش می یابد، کورتیزون سنتز کلاژن را کاهش می دهد، بین کاهش سنتز کلاژن و ایجاد زخم فشاری رابطه وجود دارد.
عوامل خطر: عوامل دیگر
سیگار کشیدن، افزایش سطح گلوکز خون، شدت بیماری، خشکی پوست، افزایش دمای بدن، افزایش ویسکوزیته خون، کاهش فشار خون از دیگر عواملی هستند که در ایجاد زخم فشاری نقش دارند.
ارزیابی ریسک:
مهم ترین مداخله در کاهش شیوع و بروز زخم های فشاری، شناسایی عوامل خطر است. عینی ترین، مطمئن ترین و مقرون به صرفه ترین روش برای این کار استفاده از ابزارهای ارزیابی ریسک است.
ارزیابی ریسک:
EPUAP 1998 و NPUAP 2001 ، دو سازمان بزرگی که مطالعات ملی را در مورد زخم فشاری انجام می دهند، استفاده از ابزارهای ارزیابی خطر را نیز توصیه می کنند. ابزارهای ارزیابی زیادی به نام “مقیاس ارزیابی خطر” برای ارزیابی خطر زخم فشاری وجود دارد.
ارزیابی ریسک:
شناخته شده ترین این مقیاس ها عبارتند از: مقیاس نورتون، مقیاس گاسنل، مقیاس برادن، مقیاس نول و مقیاس واترلو. مقیاس نورتون و مقیاس برادن به طور گسترده آزمایش شده اند. مقیاس برادن پرکاربردترین مقیاس در ایالات متحده آمریکا است و قابل اعتمادترین و معتبرترین مقیاسی است که می تواند برای گروه های بیماران در طیف سنی وسیع استفاده شود.
